Çocuk gelinler hakkında
Her yıl yaklaşık 14 milyon farklı ülkeler, etnikler, kültürler ve
mezheplerden olan kızlar 18 yaşına girmeden önce evleniyırlar. Bu olay onların
çocukluğunu çalarak sağlık ve eğitim hayatlarını tehlikeye düşürüyor.
Çocuk evlenmenin yaşandığı ülkeler
Bu olay doğrudan bir evrensel sorundur. Çocuk gelinler Orta Doğu’dan
Latin Amerika’ya dek, Güney Asya’dan Avrupa’ya kadar yayılarak dünyanın her
tarafında bulunmaktadır. Bu sorun Nijer’de (%75), Orta Afrika Cumhuriyeti’nde
(%68), Çad’da (%68), Bangladeş’te (%66) büyük çapta yaşanmaktadır (http://www.girlsnotbrides.org/where-does-it-happen).
Gelişmekte olan ülkelerde, kızların 3’te 1’i 18 yaştan önce ve
9’dan 1’i de 15 yaştan önce evlenmektedirler (http://www.girlsnotbrides.org/where-does-it-happen).
Hacettepe Üniversitesi’nin Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’na
(2008) göre, 18 yaşın altında evlenen kadınların oranı %28’dir. Bu oran
bölgeler arası farklılık göstermektedir; Orta Anadolu’da %37’ye, Doğu ve
Güneydoğu’da %40-42’ye çıkmaktadır (Uçan Süpürge Erken Evlilikler/Çocuk
Gelinler Politika Notu, 2012).
Dünyada yaklaşık 20-49 yaşları arasında olan 400 milyon kadın 18 yaştan
önce evlenmiştir. 2010 yılında, 67 milyon kız 18 yaştan önce evlenmiştir. Eğer bu
süreç devam ederse gelecek 10 yılda 142 milyon kız 18 yaştan önce evlenmek
zorunda kalacaktır. Yani ortalama her sene 14.2 milyon kız çocuğu (http://www.icrw.org/child-marriage-facts-and-figures.).
Erken evlenme kızları erkeklerden daha çok etkiliyor
2003
yılında, 15-19 yaş arasında evlenen kız ve erkekleri oranını
karşılaştırdığımızda Mali’de bu oran her 72 kız için 1 erkek çocuğu, Amerika’da
her 8 kız için 1 erkek ve El Salvador’da her 6 kız için bir erkektir (http://www.girlsnotbrides.org/about-child-marriage).
İran’da çocuk gelinler
İran’nın yasalarında evlenme yaşı kızlar için 13 ve erkekler için
15 yaş olarak belirlenmiş fakat çocuğun vali-yi
kahrisinin izni ve mahkemenin onayı ile bu yaş sınırı dikkate alınmadan çocuk
evlenmek zorunda kalabilir. Bu da aslında yasal olarak sınırın olmamazlığı
anlamına geliyor.
2012 yılında en az 1537 kız çocuğu 10 yaştan önce evlenmek zorunda
kalmıştır. Bu sayıdan 1411 evlenme Erdebil eyaletinde gerçekleşmiştir. 10-14
yaşları arasında 29827 kız da evlenmeye mecbur edilmiştir. İran’ın verdiği
istatistiklerde 10-14 yaş arasında evlenen çocukların yaşları belirlenmemiştir.
Bu durum 13 yaştan önce evlenmiş çocukların sayısının belirlenmesini
engelliyor. Şarghi Azerbaycan 10-14 yaşları arasında 3348 erken evlenmeye
sayısıyla İran’ın erken evlilik açısından ikinci eyaleti olarak bilinmektedir.
Dikkate almamız gerekiyor ki bu istatistikler sadece İran’ın 32 eyaletinden 24
eyaletini kapsamaktadır. Kermanşah, Horasn-i Şumali, Sistan ve Beluçestan,
Çarmahal-i Bahtiyari, Kerman, Buşehr, Gilan ve Kurdistan eyaletlerinden yaş
ayrımı esasında kayda alınmış evlenmeler hakkında hiç bir bilgi bulunmamaktadır
(Justic for Iran).
İstatistiklere göre geçen 5 senede kız çocukların sayısı okullarda
ciddi bir düşüş göstermektedir. Doğumdan dolayı anne olumunun oranı ise son 20
senenin içinde her zamandan daha fazla artmıştır. 15 yaştan önce evlenmek
zorunda kalan kızların oranı son 5 yıl içinde %35 artış göstermektedir (Justic
for Iran). Erken evlenmelerin %55 kentte ve %45 köylerde uygulanmaktadır (Radio
farda). 2012 yılında 25 bin çocuk evlendikten sonra boşanmıştır (bbc).
İran’da Çocuk Gelinler Hakkında Yapılan Araştırmalar
İran’da çocuk gelinler hakkında az sayıda araştırma bulunmaktadır.
Tebriz’in Hervi köyünde Factors Responsible for Early and Forced Marriage in
Iran (2013) başlıklı bir araştırma Tebriz’in Hervi köyünde bu sorunu ele
almıştır.
Bu araştırmada erken evliliğin sağlık üzerinde olumsuz etkileri
dikkate alınmıştır. Fiziksel problemler, ruh hastalıkları, depresyon, korku,
obsesif ve dehşet yaşanan en önemli sıkıntılardandır. Normal bir hamilelik için
çoğu etkenler etkili olsa da yine 18 yaştan önce hamilelik, kişinin hayatını
riske atabilecek en önemli özelliklerdendir.
Bu araştırmada Tebriz’in Hervi köyünde 18 yaştan önce evliliğin
nedenleri ele alınmıştır.
Araştırmanın yöntemi:
Araştırmada nitel yöntem kullanarak 60 katılımcı ile bireysel
mülakat ve odak grup tartışması uygulanmıştır. Mülakatlar yarı yapılanmış
sorulardan oluşmuştur ve her mülakat yaklaşık 30 dakike sürmüştür. Katılımcılar:
a) 18 yaştan önce evlenmiş kızların ebeveynleri
b) evlenmiş öğrenciler
c) bekar öğrenciler
d) öğretmenler ve sağlık merkezinin personeli
e) köyün yerlileri
Katılımcılara ilk başta
basit sorular sonra ise kompleks sorlar sorulmuştur. Örneğin:
1) Evlenme ve onun uygun zamanı hakkında kişilerin genel
düşünceleri;
2) Köyde kızların evlenme yaşı;
3) Kızın evlenmesini etkileyen faktörler (ailenin zorunluğu ve
kızların isteği);
4) Okuryazarlık ve bilgi seviyelerinin evlenme ve birlikte yaşama
üzerinde etkisi;
5) Erken ve zorunlu evlenme hakkında bilgiye sahip olmak;
6) Hayatlarının amacı ve dilekleri hakkında kızlara soru sormak.
Sonuç ve Tartışma
Araştırmanın sonuçlarına göre erken ve zorunlu evliliğe neden olan
en önemli faktörleri şu şekilde özetleyebliriz:
-
Köyün kültürel ve sosyal baskısı
-
Ekonomik sorunlar;
-
Çocuk evliliğin yan etkileri hakkında bilinçsizlik;
-
Lise seviyesinde eğitime devam ettirmeye olumsuz bakmak;
-
Genç erkeklerin erken yaşlarda evlenmeğe eğilimleri;
-
Kızlar üzerinde uygulanan ailenin sıkı ve istenilmeyen
kurallarından kurtulmak;
-
Köyde lisenin olmamazlığı.
Köylülere göre kızlar 15 yaştan önce evlenmelidirler. Bu yaştan
sonra başarılı bir evlenmenin şansını kaybediyorlar. Üstelik köylülere göre bu
yaşta evlenmeyen kızın fiziksel veya cinsel sorunu vardır. Bu toplumsal
zorluluklardan dolayı 7-8 yaşta kız çocukları olan aileler kızlarının erken
evlenmesi gerekliliği hakkında düşündürüyor.
Ekonomik duruma ilişkin, çoğu yerlinin durumu iyi olsa da yine
ekonomik pozisyon kızların erken evlenmelerinde önemli rol oynamaktadır. Mali
durumları iyi olan aileler gelinlerini zengin ailelerden seçmek istiyorlar. Kız
çocukları olan fakir aileler ise zengin bir çocuk bulmak istiyorlar. Zengin
güvey onların tutarsız ekonomik durumlarını garantiye alıyor ve hayatlarında
zorlukla yaşayan ve acı çeken ailelerin sorunlarını çözmüş oluyor. Bir annenin
dediğine göre “ aileler kızlarını para elde etmek için satıyorlar”, “paranın
benim için değeri olmadığı için kızımın eğitimine devam etmesine ve istediği
eğitimli bir erkekle evlenmesine izin vereceğim”.
Aile üyelerinin yaşam maharetleri, evlenme ve birlikte yaşama
hakkında bilgisizlikleri erken evlenmenin oranını düşürtmenin diğer
zorluklarındandır. Cismi ve fikri açıdan olgunlaşmaya öocuklarhayatlarında
annelerinin yolunu izlemek zorunda kalıyorlar.
Köyde lisenin bulunmadığı da önemli etkenlerden birisidir. Mali
sıkıntılardan dolayıdır ki bazen baba veya ağabey kız çocuğun başka bir yerde
liseye gitmesine izin vermiyorlar.
Böyle bir ortamlarda çekiici eğlenmeler ve dinlenme olanakları
olmadığı için köyde, çocuklar hayatlarında sessizlik ve durgunluğa
yetişiyorlar. Yani aslında bir tür çıkmaza giriyorlar dolayısıyla evlenmek
onlar için bu çıkmazdan bir kaçıştır. Öğrencilerin birisi şöyle anlatıyor
“ağabeyim eğitimimi devam ettirmem için başka kente gitmeme izin vermiyor çünkü
oranın insanları iyi değiller ve bana zarar verebilirler.”
Son olarak, oğlanlar köylerde genç kızlarla evlenmeye
eğilimlidirler. Dolayısıyla aileler korkuyorlar ki eğer kızları büyüyerse kimse
onunla evlenmez ve bu aile için bir utanç meselesidir. Birkaç öğrencinin
bakışında evlenmek ailenin mantıksız baskı ve kısıtlamalarından kurtulmanın
büyük yollarındandır.
Sonuç
Araştırmanın verilerine göre, 18 yaştan önce evlenmenin en önemli
nedenleri şu şekilde özetlenebilir: kültürel yoksulluk, köylülerin
bilgisizliği, karar vermekte güçsüz olmak, kızların gücünün ve iradelerinin az
olması. Erken evliliği engelleyen en önemli etken kız çocuklarının okulda
kalmalarını sağlamaktır.
